افغانستان و تعاملات منطقه ی

افغانستان و تعاملات منطقه ی

اوضاع کنونی و نظم نوین جهانی زمینه را طوری طراحی نموده است که هر کشور باید در حلقه های مختلف فعالانه سهم داشته باشد. تا از این طریق بتوانند کارآیی و سیاست مثبت برای جامعه داشته باشند. افغانستان جز این خانواده بزرگ اجتماعی ناچار است از این اصل کلی پیروی نماید و در بازار گرم روابط با کشور های دیگر دنیا نقش خویش را بازی کند. موقعیت جغرافیای افغانستان در منطقه یکی از شاخص های هست که ما را مجبور می سازد تا با خیلی از کشور ها وارد تعاملات دو جانبه و چند جانبه شویم. بنابر این افغانستان گاهی نقطه وصل پلان ها و استراتیژی ها کلان جهانی و منطقه ی است. پس ناگزیریم از ورود در این بازی ها. اما شرکت ما در این تعاملات باید با درنظر داشت واقعیت های کشور و ظرفیت های موجود باشد. نه بر اساس یارگیری های موضوعی. کشور ما محدود است به همسایگان که مرزهای طولانی و یا کوتاه، با هم شریک هستیم. این همسایگان در برهه های تاریخ روابط با افغانستان گاهی خیلی دوستانه و گاهی هم تا حدودی خصمانه بوده است. اما به هر حال همسایه بودن ما با اینان واقعیت اساسی است که باید در نظر داشته باشیم.

فرایند که امروز افغانستان در آن قرار گرفته است پیشینة کم نظیر دارد. فرصت ها و چالش های که در این بخش از تاریخ متوجه افغانستان است خیلی مهم و حیاتی به نظر می رسد. بازی های پیچیده و چند لایه در منطقه وجود دارد و لزوماً کشور ما نیز در این بازی ها بایست سهم خودش را تصاحب نماید. مشکلات عدیدة ما با کشور همسایه جمهوری اسلامی پاکستان در عرصه های سیاسی، اقتصادی، امور مهاجرین و امنیت از بحث های سرنوشت ساز امروز کشور است. از جانب دیگر نزدیکی روابط دیپلماسی افغانستان با چهره شاخص اقتصاد و سیاست منطقه (هند) نگرانی های همین همسایه را بدنبال داشته و دارد. اما با تأسف هراس پاکستان از نزدیک شدن ما با هند تنها در مقام نگرانی نبوده بلکه هزینه های بزرگ نا امنی را در قبال داشته است. نکتة مثبت و اساسی برای افغانستان این است که فرصت جدید در تعاملات منطقه ی ایجاد شده است، همگرایی ایالات متحده امریکا با هند روی موضوعات بزرگ بین المللی و مبارزه با تروریزم جهانی زمینه خوب را بوجود میاورد تا افغانستان نیز در این میان منافع خود را دنبال نماید. همکاری های هند در بخش اقتصادی و آموزشی با افغانستان در چارچوب همکاری های منطقه ی نکته بسیار مهم است. سرمایه گذاری های هند در بندر چابهار ایران و گره خوردن منافع بلند مدت هرسه کشور (ایران، افغانستان و هند) توزین جدید از معادلات منطقه ی است. اما نفع بردن از این گروپ بندی های منطقه ی زمان برای کشور ما، بیشتر ممکن است که عوامل چالش زا و مشکل آفرین را در درون کشور و در روشنی سیاست واضح با پاکستان حل نمایم. مشکلات چون افزایش ناامنی، بیکاری مزمن، و ده ها عوامل دیگر که در درون مملکت با آن رو به رو هستیم، می توانند این فرصت ها را از ما به راحتی بگیرند و دست مداخله کنندگان که ترس از به ثمر رسیدن پلان های اقتصادی و انکشافی با محوریت افغانستان در منطقه دارند، بیشتر سازند. همچنان معضلات مرزی که با پاکستان موجود است و راه حل منطقی برای آن در حال حاضر جستجو نمی شود، همه اهرام های فشار است در دست پاکستان که به راحتی می تواند اوضاع را به نفع خود شان تغییر دهند. بنابر این جایگاه افغانستان در تعاملات منطقه ی و جهانی وابسته است به مدیریت درست امکانات و ظرفیت های داخلی کشور و کم کردن فاصله ها میان مردم و دولت افغانستان. زیرا پشتبانی و رضایت مردم از دولت، به اقتدار ملی و بین المللی دولت تاثیرات صد درصد دارد. وقتی مشکلات درون کشور را بدرستی بتوانیم مدیریت کنیم و حمایت تمام اقشار مردم را با خود داشته باشیم به یقین بخشی بزرگ از چالش های خودرا از بین برده ایم.

 نکته دیگر که ما را قادر خواهد ساخت تا از فرصت های موجود استفادة بهینه نمایم همگرایی قدرت های منطقه ی با بازی گران  بین المللی است. خوشبختانه این امر تا حدودی در حال تحقق است. رابطه نسبتا مسالمت آمیز ایران با قدرت های جهانی، تلاقی نگاه چین، روسیه و امریکا در مسایل افغانستان فرصت خیلی خوب را برای ما مهیا می سازد تا از تمامی این امکانات در جهت بیرون کشیدن افغانستان از این مخمسه تلاش صورت بگیرد. ایجاد روابط اقتصادی بلند مدت با جمهوری خلق چین و اتصال این قدرت بزرگ اقتصادی از راه افغانستان با ایران و خاور میانه زمینة خوب، برای محور قرار دادن و شریک نمودن افغانستان در بازار های منطقه ی است. اتصال آسیای مرکزی با جنوب آسیا از طریق افغانستان نیز چانس طلایی دیگری است که در دست ما است. پس با این محاسبه افغانستان باید در تعاملات منطقه ی، امروز دست بالای می داشت که ندارد. پرسش بنیادین این است که چرا از این همه فرصت ها نتوانسته ایم به خوبی استفاده نمایم؟ بخشی عمدة این سوال بر می گردد به روابط افغانستان با پاکستان. زیرا با پاکستان علاوه بر اینکه همسایه هستیم، این کشور یکی از تاثیر گذار ترین کشور های منطقه در مسایل افغانستان است. پس باید در روابط خود با پاکستان توجه جدی داشته باشیم. جسارت این را دولت ما باید داشته باشد تا قضایای مشکل آفرین را مطرح و در جهت حل منطقی آن از راه های متعارف ملی و بین المللی اقدام نماید. زیرا لاینحل ماندن قضایای مورد منازعه هرگز به نفع کشور نبوده و نیست. چرا مردم افغانستان قربانی مشکلات و معضلات شود که نتیجه اش جز تباهی و افزایش نا امنی چیزی دیگری نیست. باید روشن شود که چرا پاکستان از نزدیکی ما با هند که هیچ ضرر به کشور سوم ندارد هراسان است. لابد افغانستان با پاکستان همسایه هستند و همسایه خواهند ماند؛ پس چرا اینگونه زهر به کام همسایه ریختانده شود؟ مگر چی چیزی وجود دارد که پاکستان از روابط خوب ما با هند می ترسد؟ عوامل این ترس را باید به صراحت دولت افغانستان و پاکستان بررسی کنند و راه معقول و منطقی و صلح جویانه اش را جستجو نمایند.

با توجه به فرصت ها و چالش های که امروز، افغانستان در سطح منطقه دارد، اگر مشکل ما با پاکستان به شکل اساسی آن حل نگردد، این معضل آنقدر قدرت مند و دارای ظرفیت هست که تمامی چانس ها و برگ های برندة ما را در تعاملات منطقه ی از دست افغانستان برباید. لذاست که همزمان با کار و توجه به این فرصت های موجود باید در راستای حل مشکل نیز توجه شود. زیرا به نظر می رسد پاکستانی ها نیز دلایل و عوامل را می بینند که از دوستی افغانستان با هند ترس دارند و اقدام به دخالت های تخریبی از طریق حمایت گروه های تروریستی در افغانستان می کند. شرایط کنونی افغانستان با درنظر داشت روابط گسترده جهانی و منطقه ی که دارد خوبترین زمان است برای حل کردن این قضایا و روشن نمودن زاویه های تاریک و کشندة که در طول تاریخ پاکستان در قبال افغانستان از آن ها استفاده نموده است.